Kenya halkı 10 ağustosta yeni devlet başkanlarını seçmek için sandığa gidiyor. Bu seçimler 2007’de Raila Odinga ile Uhuru Kenyatta arasındaki çekişmeye birçok açıdan benzerlik gösteriyor. Kenyatta gençliğin, sistemden yeterince faydalanamayan fakir kesimlerin tercihi iken Odinga geleneksel Kenya politikasına yeni bir ses getirmek için aday olmuş fakat seçimleri kaybetmişti.

Fakat seçim sonrasında istenmeyen olaylar çıkmış günlerce Nairobi, Mombasa, Kismuyu gibi büyük şehirlerde gösteriler olmuş birçok can kaybı yaşanmıştı. Olaylara müdahil olduğu gerekçesi ile Kenyatta’nın yardımcısı Ruto hakkında Uluslararası Ceza Mahkeme’sinde yargılanma yolu açılmıştı.

Bu seçimlerde yaşlı deneyimli politikacı Raila Odinga ile Kenyatta’nın yardımcısı William Ruto yarışacak. İronik olan Devlet Başkanı Kenyatta’nın yardımcısına değil daha önceki üç seçimde de rakibi olan Odinga’ya destek veriyor olması. Raila Odinga beşinci kez Cumhurbaşkanlığına aday oluyor, yalnız kamuoyu yoklamaları bu seçimde favori olduğunu gösteriyor. 77 yaşındaki yaşlı politikacının geçen pazar 20 bin kişiye konuşma yapması, yarışlarda ön sırada olduğunun da göstergesi. Fakat yine de seçimlerde hangi adayın kazanacağını söylemek zor. Çünkü Kenya’da ilk defa oy kullanacak gençlerin sonucu etkileyebileceği iddia edilse de Kenya’da karar vericilerin seçimlere müdahalesi ile sürpriz bir sonuç çıkma olasılığı yüksek.

Seçim sonuçlarında ekonomi belirleyici olacaktır. Kenyatta’nın her iki döneminde yolsuzluklarla ve terörle mücadele etmek için asker, polis ve istihbaratın güçlenmesi için büyük bir fon ayrılmıştı. Aynı zamanda başta Nairobi çevreyolu olmak üzere alt yapı hizmetlerinin geliştirilmesine kaynaklar aktarılmıştı. Pandemi döneminde sağlık harcamaları bir adım daha öne çıkarken, enflasyon yüzde 8’lerin üzerine çıkarak özellikle petrol ve gıda fiyatların artması halkın daha da fakirleşmesini sağlamıştı. 

Ruto, dersine iyi çalışmış bir izlenim veriyor. Kendisini örnek göstererek nasıl kısa sürede zengin olduğunu söyleyerek gençlik için umut dağıtıyor. İşsizliği azaltacağını, tarıma önem verileceğini, ülkenin tarım ekonomisinde önemli bir yere sahip olan çaya yatırım artırılacağını, sebze ve meyve yetiştiriciliğinin teşvik edileceğini söylüyor.

Odinga ise yıllardır ülkenin boş vaatlerle yönetildiğini, yoksulluk ve yolsuzlukla mücadele edeceğini belirtiyor. Odinga’yı, kenyatta ailesinin desteklemesi hem olumlu hem de olumsuz bir şekilde  seçmenleri etkileyebilir. Çünkü bazı kesimler tarafından ülkenin 60 yıllık tarihine egemen olan Kenyatta ailesinin sorumlu olarak görülmesi bir dezavantaj olup özellikle genç ve iişsiz ordusu tercihini daha genç olan 55 yaşındaki Ruto’dan yana kullanabilir. Fakat Kenya’nın siyasi tarihine baktığımızda seçimleri etkileyen başat unsur ülkeyi on yıllardır yöneten Kenyatta ailesi olmuştur. Ailenin son mirasçısı Uhuru’nun Odinga’ya destek vermesi de seçmenler üzerinde belirleyici olabilecektir.

Burada yalnız belirleyici olacak bir nitelikte etnisite olacaktır. Kenya seçimlerini daima ülkenin en büyük etnik topluluğu Kiyuki kabilesi olmuştur. Daha önceki devlet başkanların büyük bir kısmı Kiyuki kabilesindendi. Odinga, ülkenin ikinci etkin topluluğu Luo, Ruto ise Kalanjin topluluğundan. Eğer etnik topluluklar belirleyici olursa Odinga’nın kazanabilme şansı daha yüksek. Çünkü hem Kikuyu reisi, hem de luo reisleri Odinga’nın safında yer alıyor. Yalnız etnisite artık Kenya’da modasını yitirmeye başladı, yaşlı bireylerin aksine gençler için etnisite fazla da belirleyici değil. 2007 seçimleri Kikuyu ve Luo arasında geçmiş yarışı Kikuyuların genç lideri Uhuru Kenyatta kazanmıştı.

Seçimlerde 22 milyon seçmen oy kullanacak bu seçmenlerden yüzde 45’i Otuz beş yaşın altındakiler. Oy kullanacak kayıtlı kadın sayısı erkeklerden daha fazla. Bir bakıma seçimin kaderini de belirleyecek olan genç kitle ve kadınlar olacak.

Seçimler ikinci tura da kalabilir. Çünkü toplam oyların yarısından fazlasını 47 bölgenin yarısında da en az yüzde 25 oy almak gerekiyor. Anketlerde yüzde 3-5 arasında gösterilen George Wajackoyah’ın da özellikle kırsal bölgelerde oy oranının artırdığını biliniyor. Seçimlerin ikinci tura kalma olasılığı yüksek olsa da 2007-2008’de yaşana şiddet olaylarını hatırlayanlar daha kararlı bir şekilde sandık başına gidebilir ve ilk turda adaylardan birinin kazanmasını sağlayabilir. Bu durumda da Odinga’nın şansı artıyor.

Odinga’nın kazanması durumunda geleneksel yönetim biraz değişerek devam edecek. Çünkü başkan seçildiğinde yaşı 77 olacak Odinga’nın bir beş yıl ülkeyi yönetmesi sağlığı açısından zor görünüyor. Dedikodulara bakılırsa geçen ki seçimleri Kenyatta değil Odnga kazanmıştı. Fakat Kenya’nın geleneksel şefleri buna izin vermeyerek Kenyatta ailesinin devlet yönetimini bırakmamasını istediler. Bu dedikoduyu haklı çıkaracak bir gelişme de Odinga’nın kesin zafer kazandığını iddia etmesine rağmen birkaç hafta sonra Kenyatta ile anlaşma yolunu tercih ederek yenilgiye razı oluşuydu. Dedikodulara bakılırsa iki lider 2022’de ki seçimlerde Odinga’nın başkanlığında anlaşmıştı. Fakat Ruto bu anlaşmaya uymayarak devlet başkanı olmak için yarışa dahil olmuştu.

Ruto ile Kenyatta uzun süredir arkadaş olsalar da Ruto’nun kazanması durumunda Kenyatta ailesinin yönetimindeki hakimiyeti de sona erecekti. Ama Odinga kazanırsa Kenyatta ailesi perde arkasından ülkeyi yönetmeyi sürdürerek dizginleri elinde tutmaya devam edecekti.

Türkiye açısından bakıldığında Kenya seçimleri önemsiz gibi görünebilir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kenya’yı ziyaret ettiği halde Kenyatta Türkiye’ye resmi bir ziyaret yapmadı. Ekonomik ilişkiler son zamanlarda gelişse bile istenilen düzeyde değil. Türkiye ve Kenya birbirleri için önemli olduğunu görmek zorundalar. Kenya, Doğu Afrika’nın giriş kapısı ve bölge ülkeleri içinde siyasi ağırlığı olan bir ülke. Kenya için Türkiye ise, hiçbir zaman güvenemediği Çin yatırımlarına karşı denge oluşturacak bir ülke. Türkiye, alt yapıdan eğitime savunmadan tarıma birçok alanda Kenya’ya destek olabilir ve pratikte “kazan kazan” politikasının örnekliğini oluşturabilir.

Odinga’nın kazanması durumunda Türkiye-Kenya ilişkilerinde bir ivme sağlanabilir ama beklenen düzeyde olmaz. Ruto kazanırsa ilişkilerin daha da önü açılabilir. Ruto, Türkiye’yi yakından tanıyan biri ve kişisel yatırımları da bulunuyor. Fakat Odinga’nın da kazanması durumunda daha çok yaşlı siyasetçiyi destekleyen Müslüman grupların Türkiye ve Kenya arasında ilişkilerin daha da gelişmesinin önünü açabilir.

Bugün sandık başına giden seçmenler oy kullanma süreci bittikten sonra sonuçlar açıklanmaya başlanacak. Seçimleri her zaman kazandığını iddia eden fakat bir türlü devlet başkanı olamayan Odinga mı yoksa, gençlerin ve fakirlerin umudu Ruto mu olacak? Eğer şeffaf bir seçim olursa belki de ilk defa adil bir seçim sonucunu da görmüş olacağız. Akşamın geç saatlerinde kısmen sonuçları öğrenip kimin başkan olduğunu söyleyebileceğiz.